1,9 milyon Filistinliye ev sahipliği yapan Gazze Şeridi’ni 16 yıldır yöneten Hamas, ABD ve Avrupa tarafından intihar saldırıları gibi terör geçmişi nedeniyle terörist grup olarak görüyor.
Türkiye de dahil olmak üzere diğer bölge ülkeleri Hamas’ın, Batı Şeria’yı yöneten rakibi El Fetih’in desteklediği onlarca yıldır süren başarısız barış çabalarının sonuç vermemesi üzerine, Filistin halkı için bir başka alternatif olarak görüyor.
1. Hamas nedir?
Mısır’daki Müslüman Kardeşler’in bir kolu olarak Hamas, İslamcı dini, sosyal ve politik bir hareket olarak başladı.
1987’de İsrail işgaline karşı ilk Filistin intifadası veya ayaklanması sırasında kuruldu. Daha sonra yüzlerce İsrailliyi öldüren ve Batı Şeria’da İsrail’in ayrılık bariyerinin dikilmesiyle sonuçlanan intihar bombaları ve diğer saldırılarıyla ün kazandı. Gazze’de yoksulluğun yanı sıra sağlık ve eğitim ihtiyaçlarını da ele alan bir hayır kurumları ağı kurarak Gazze halkının desteğini kazandı.
2. Nasıl iktidar oldular?
El Fetih liderliğindeki Filistin Yönetimi’ndeki yolsuzluklara karşı yürüttüğü kampanya sayesinde, 2006 seçimlerinde sürpriz bir zafer elde etti. Ancak El Fetih ve diğer partiler hükümeti Hamas’la paylaşmayı reddettiler ve grup İsrail’i veya mevcut barış anlaşmalarını tanımayı reddettiği için ABD ve Avrupa’dan gelen yardım fonları kesildi. Ekonomik koşullar kötüleşirken İsrail’inde aşırı kalabalıklaşan völgeden çekilince Hamas, 2007’de El Fetih’le yaptığı kanlı bir çatışmada Gazze Şeridi’nin kontrolünü ele geçirdi. İsrail güçleri iki yıl önce yoksul ve aşırı kalabalık olan bölgeden çekilmişti.
Batı Şeria, İsrailliler için daha büyük stratejik ve dini öneme sahipti.
Hamas, Sünni Müslüman bir grup olmasına rağmen, İsrail’le barışa da karşı olan Şii Müslüman İran’dan büyük destek aldı.
3. Hamas ile İsrail’in geçmişi nedir?
2017 yılında El Fetih’in 1948’de İsrail haline gelen toprakların tamamı yerine Batı Şeria ve Gazze Şeridi’nde bir Filistin devleti kurma hedefini kabul eden bir manifesto yayınlamasının ardından, Hamas, İsrail’i tanımayı reddeddi ve silahlı mücadeleyi sürdüreceğini duyurdu.
Hamas döneminde İsrail ile defalarca büyük askeri çatışmalar yaşadı. Hamas, İran malı roketleri İsraile fırlatırken İsrail’in gelişmiş ordusu defalarca Gazze altyapısını harap etti ve binlerce insanı öldürdü.
4. Hamas neden şimdi saldırdı?
Bu sürpriz oldu. Ancak, saldırının zamanlaması yaşanan bazı gelişmelere dikkat çekmemize neden oldu.
ABD’nin, Suudilerin rakipleri İran’a karşı endişelerini hafifletmek için ABD askeri güvenlik garantileri karşılığında Suudi Arabistan’ın İsrail ile ilişkilerini normalleştirmesini sağlayacak tarihi bir pazarlığı yürüttüğü sırada geldi.
Anlaşma, Filistinlilere bazı tavizler vermesine rağmen, bağımsız bir devlet olma yolunu açmıyordu. Saldırı, Hamas ve İran’ın anlaşmayı engelleme girişimi olarak görüldü.
İsrail’le bağ kurmaya çalışan Körfez Arap ülkeleri saldırıyı kınamaktan kaçındı.
Saldırı, Netanyahu hükümetinin Yargıyı kontrolüne alması nedeniyle, İsrail’de uzun süredir devam eden siyasi bölünme sırasında yaşandı. Aylarca süren protesto eylemleri ülkeyi bölmüştü.
Netanyahu’nun başındaki İsrail tarihinin en sağcı hükümeti, Filistinlilere bir devlet kurtmaları için işgal ettiği bölgelerden herhangi bir toprak verilmesine karşı çıkan politikacılardan oluşuyor.
Önceki hükümetin başlattığı, Filistinlilerin ekonomik ve yaşam koşullarını iyileştirmek için krediler ve çalışma izinleri gibi bazı adımlar durduruldu.
Ulusal Güvenlik Bakanı Ben Gvir, Ocak ayında göreve geldikten birkaç gün sonra Kudüs’teki Haram-ı Şerif’I ziyaret etmesi Filistinlilerin endişesine yol açtı.
Netanyahu, kutsal mekanda yalnızca Müslümanların ibadet etmesine izin veren tarihi “statükoyu” koruyacağına söz vermesine rağmen, Ben Gvir’in yaz aylarında da devam eden ziyaretleri provokasyon olarak görüldü.
Türkiye de İsrail’in “Kutsal Aksa Camii’nin tarihi ve hukuki statükosuna saygı duyması ve bunu ihlal etmemesi gerektiğini bildirildi.
Batı Şeria’da da Filistinliler aylardır İsrailli sivillere ve askerlere ara sıra saldırılar düzenlerken, aşırı İsrailli yerleşimciler de köylere saldırıp arabaları ve evleri ateşe veriyordu.
Geçtiğimiz yaz ayları bile Filistinliler ve İsrailliler için yirmi yıl önceki ikinci intifadadan bu yana en ölümcül yıl olarak şekillenmişti.
Hamas, 1973 Arap-İsrail savaşının başlamasının 50. yıldönümünde Şabat’ta saldırı yapmayı seçti. Bu saldırı da benzer şekilde İsrail’i hazırlıksız yakaladı. Yahudi takviminin en kutsal günü olan Yom Kippur’da başlatıldı.
5. Hamas neden rehin aldı?
Saldırının hedefi, çok sayıda İsrail askerinin ve sivilin esir alınmasıydı. Rehin alma olayı İsrail’e büyük darbe vurdu. Saldırının ardından İsrail hava kuvvetleri Gazze’yi vururken, aşırı kalabalık olan bölgede rehinelerin varlığı risk oluşturuyordu. İsrail hapishanelerinde yaklaşık 4500 Hamaslı bulunuyordu, rehineler bu Filistinliler için bir koz olarak kullanılacaktı. İsrail daha önce tek İsrail askeri Gilad Şalit’I kurtarmak için en az 1000 Filistinliyi serbest bırakmıştı.
