Seher Alp Anayasa Mahkemesi, BTK’nin idari yaptrm yetkisini Anayasaya uygun buldu
Anayasa Mahkemesi, BTK’nin mevzuata ve yetkilendirme artlarna aykrlk halinde hizmet salayclarna bir nceki takvim ylndaki net satlarnn yzde 3’ne kadar idari para cezas uygulamaya, aydan az olmamak zere alt aya kadar posta hizmeti faaliyetini durdurmaya veya yetkilendirmeyi iptal etmeye yetkilidir hkmnn anayasaya aykr olmadna karar verdi.
ptali stenilen Maddeler
Kanun’un itiraz konusu kurallarn da yer ald 19. maddesi yledir:
“dari yaptrmlar
MADDE 19- (1) Kurum; mevzuata ve yetkilendirme artlarna aykrlk halinde hizmet salayclarna bir nceki takvim ylndaki net satlarnn yzde 3’ne kadar idari para cezas uygulamaya, milli gvenlik, kamu dzeni veya kamu hizmetinin gerei gibi yrtlmesi ve kanunlarla getirilen hkmlerin uygulanmas amacyla gerekli tedbirleri almaya, aydan az olmamak zere alt aya kadar posta hizmeti faaliyetini durdurmaya veya yetkilendirmeyi iptal etmeye yetkilidir.
(2) Kurum, mevzuata ve yetkilendirme artlarna aykr davranan hizmet salaycsnn faaliyete yeni balam olmas halinde bin liradan bir milyon liraya kadar idari para cezas ile bu Kanunda belirtilen dier idari yaptrmlar uygulamaya yetkilidir…”
tirazn Gerekesi
Bavuru kararnda zetle; itiraz konusu kurallarla idari para cezas miktarnn tespitinde idareye braklan takdir yetkisinin lsz bir ekilde geni tutulmasnn uygulamada belirsizlie, eitsizlie ve hakszla yol aabilecei, bu itibarla hukuki gvenliin zedelendii, mevzuata ve yetkilendirme artlarna aykrlklarn neler olduunun kurallarda gsterilmedii, milli gvenlik, kamu dzeni veya kamu hizmetinin gerei gibi yrtlmesine ynelik kavramlarn ieriinde de akln bulunmad, dolaysyla kabahatin kapsam ve koullarnn kanunla belirlenmedii, hizmet piyasalarnn alma artlar ve kurallar ile bunlara uyulmamas halinde uygulanacak yaptrmlarn nceden bilinebilir olmasnn piyasalarn istikrarl, dzenli ve gvenli bir ekilde ilemesi bakmndan gerekli olduu, bu kurallarn yrtme organ tarafndan dzenleyici ilemlerle snr tannmakszn deitirilmesinin piyasalarn salkl ekilde ilemesine engel olaca, idare tarafndan dorudan uygulanabilen, bu suretle muhatab zerinde etki ve sonularn douran cezalarn yarg denetimine tabi olmasnn ise sz konusu olumsuzluklar ortadan kaldrmaya yeterli olmad belirtilerek kurallarn Anayasa’nn 2., 38., 48. ve 167. maddelerine aykr olduu ileri srlmtr.
Mahkeme: Anayasa’ya Aykrlk bulmad
Anayasa’nn 2. maddesinde belirtilen hukuk devleti; eylem ve ilemleri hukuka uygun, insan haklarna saygl, bu hak ve zgrlkleri koruyup glendiren, her alanda adil bir hukuk dzeni kurup bunu gelitirerek srdren, Anayasa’ya aykr durum ve tutumlardan kanan, hukuki gvenlii salayan, hukuk kurallaryla kendini bal sayan ve yarg denetimine ak olan devlettir.
Hukuk devletinin temel ilkelerinden biri belirliliktir. Bu ilkeye gre yasal dzenlemelerin hem kiiler hem de idare ynnden herhangi bir duraksamaya ve kukuya yer vermeyecek ekilde ak, net, anlalr, uygulanabilir ve nesnel olmas, ayrca kamu otoritelerinin keyfi uygulamalarna imkan tanmamas gerekir. Belirlilik ilkesi; hukuksal gvenlikle balantl olup bireyin, kanundan, belirli bir kesinlik iinde, hangi somut eylem ve olguya hangi hukuksal yaptrmn veya sonucun balandn, bunlarn idareye hangi mdahale yetkisini verdiini bilmesini zorunlu klmaktadr.
Anayasa’nn 38. maddesinin birinci fkrasnda, “Kimse, ilendii zaman yrrlkte bulunan kanunun su saymad bir fiilden dolay cezalandrlamaz.” denilerek suun kanunilii ilkesi; nc fkrasnda da “Ceza ve ceza yerine geen gvenlik tedbirleri ancak kanunla konulur.” ifadesine yer verilerek cezann kanunilii ilkesi getirilmitir. Anayasa’nn anlan maddesinde yer alan suta ve cezada kanunilik ilkesi uyarnca hangi eylemlerin yasakland ve bu yasak eylemlere verilecek cezalarn hibir kukuya yer brakmayacak biimde kanunda gsterilmesi, kuraln ak, anlalr ve snrlarnn belirli olmas gerekmektedir. Kiilerin yasak eylemleri nceden bilmeleri gerektii dncesine dayanan bu ilkeyle temel hak ve zgrlklerin gvence altna alnmas amalanmaktadr.
Anayasa’nn anlan maddesinde idari su ve cezalar ile adli su ve cezalar arasnda bir ayrm yaplmadndan her ikisi de bu maddede ngrlen ilkelere tabidir. Adli ve idari sularda davran normlarna aykr ve hakszlk tekil eden bir fiille, kanun koyucunun koruma altna ald bir hukuki deerin ihlali sz konusu olup adli ve idari cezalarn her ikisi de cebir iermektedir (AYM, E.2015/85, K.2016/3, 13/1/2016, 13).
Korunan hukuki deer ile ihlalin neden olduu hukuki sonularn ayn olmamas ise idari su ve cezalar ile adli su ve cezalar arasndaki temel farkll oluturmaktadr. Adli para cezalarndan daha yksek miktarlarda idari para cezalarnn verilebilmesine imkan tanyan dzenlemeler de bulunmakla birlikte adli sular iin ngrlen cezalarn idari sular iin ngrlen cezalardan genellikle daha ar olmas, hrriyeti balayc cezalarn kural olarak adli sular ynnden geerli olmas, idari sularda kanun koyucunun daha az nem atfettii bir hukuki deerin ihlal edilmesi ve ngrlen yaptrmn da genellikle idari bir makam tarafndan idari usuller izlenerek uygulanmas nedeniyle Anayasa’nn 38. maddesindeki ilkelerin ayn boyut ve kapsamyla idari sulara da uygulanmas, iin mahiyetine uygun dmemektedir. Yasama organnn ar ileyen yaps ile ekonomik ve teknik hayatn hzla deien ve gelien artlar gzetilerek, su ve cezalarda kanunilik ilkesinin idari sular ynnden daha esnek uygulanmas gerekmektedir (AYM, E.2015/85, K.2016/3, 13/1/2016, 14).
Kurallarda idari su tekil eden ve idari para cezas eklinde idari yaptrma balanan eylemlerin konusu mevzuata ve yetkilendirme artlarna aykrlk halleri olarak gsterilmitir. Sz konusu hallerin neler olduu sayma yoluyla 6475 sayl Kanun’da belirtilmemekle birlikte, anlan Kanun’un 9. maddesinin (4) numaral fkras ile 19. maddesinin (10) numaral fkras uyarnca Kurum tarafndan ynetmelikle dzenlenecei belirtilen hususlar dikkate alndnda, kanun koyucunun, idari para cezas yaptrm ngrd mevzuata ve yetkilendirme artlarna aykrlk hallerinin somut olarak belirlenmesini ikincil dzenlemeye (ynetmelie) brakt grlmektedir. Dolaysyla hangi somut fiil ve hallerin mevzuata ve yetkilendirme artlarna aykrlk tekil ettii ynetmelikle ortaya konulmu olacaktr.
Anayasa Mahkemesinin kararlarnda da belirtildii zere idari nitelikteki sularn kanunda belirlenerek karlnda cezasnn gsterilmi olmas yeterli olup su saylan eylemler ve cezas, bireylerin hangi somut fiil ve olguya hangi hukuksal yaptrmn veya sonucun balandn belirli bir aklk ve kesinlikte ngrebilmelerine imkan verecek ekilde kanunda gsterildikten sonra yasama organnn uzmanlk ve idare tekniine ilikin konularda alnacak nlemlerin kamu hizmetlerinin ve toplumsal ihtiyalarn deikenlii erevesinde duyulan gereksinmelere uygunluunu salamak amacyla yrtme organna yetki vermesi idari kararlarla su ihdas ve dolaysyla kanunilik ve belirlilik ilkesinin ihlali anlamna gelmemektedir (benzer yndeki bir karar iin bkz. AYM, E.2018/30, K.2018/94, 25/9/2018, 15). Ayrca, Anayasa Mahkemesinin 31/5/2017 tarihli ve E.2017/103, K.2017/108 sayl kararnda da ifade edildii gibi dzenleyici idari yaptrmlarda, yaptrmn uygulanaca belirli, zel bir alan olduundan kanunla izilen erevenin genel olmas belirlilik ilkesine aykrlk oluturmaz (19).
Bu itibarla itiraz konusu kurallarda belirtilen mevzuata ve yetkilendirme artlarna aykrlk tekil eden fiil ve hallerin belirlilik ve ngrlebilirlik ltlerini salad sonucuna ulalmtr.
te yandan kurallarda, mevzuata ve yetkilendirme artlarna aykrlk halinde uygulanacak idari para cezalar bakmndan belirli ltlerin getirildii, bylece sz konusu cezalarn erevesinin izildii grlmektedir. Bu kapsamda, belirtilen aykrlk hallerinde uygulanacak idari para cezas, sektrde bir sredir faaliyet gsteren hizmet salayclar bakmndan nispi olarak belirlenmi, Kurumun anlan hizmet salayclarna bir nceki takvim ylndaki net satlarnn yzde ne kadar idari para cezas uygulayabilecei belirtilmitir. Sz konusu idari para cezasnn, st snr iermesi ve hizmet salaycsnn bir nceki takvim ylndaki net satlarnn belli olmas nedeniyle belirlilik ve ngrlebilirlik ltlerini tad anlalmaktadr. Faaliyete yeni balam hizmet salayclar bakmndan mevzuata ve yetkilendirme artlarna aykrlk halinde uygulanacak idari para cezalarnn da alt ve st snrlar gsterildiinden bu cezalar da belirli ve ngrlebilir niteliktedir.
Bu itibarla kurallarn mevzuata, yetkilendirme artlarna aykr davranlmas hallerine ilikin olarak gerek su gerekse karlnda uygulanacak ceza itibaryla belirli bir kesinlik ve ngrlebilirlik iermesi nedeniyle kanunilik ltn salad anlalmaktadr.
Kanun’un amac, 1. maddede “.lke genelinde posta hizmetlerinin kaliteli, srekli, tm kullanclar iin karlanabilir bir cretle, etkin, rekabete dayal esaslar erevesinde sunulmasn salamak zere posta sektrnn serbestletirilerek mali adan gl, istikrarl ve effafl salanm bir sektr oluturulmas ve bu sektrde dzenleme ve denetimin gerekletirilmesi.” olarak belirtilmitir. Bu itibarla kanun koyucunun, anlan amaca ulalmas iin caydrc cezalar ngrmek suretiyle etkili bir denetim sisteminin kurulmasn hedefledii anlalmaktadr.
Kanun koyucu posta hizmetlerinin gvenli ekilde ilemesini, kullanclarn sz konusu hizmetten kaliteli bir ekilde yararlanmasn salamak iin bu sektrde faaliyet gsteren tzel kiilere baz ykmllkler yklemi, bu ykmllklerin ihlal edilmesi halinde ise idari cezalar ngrmtr. Kanun koyucunun takdir yetkisi kapsamnda sz konusu fiilleri kabahat olarak belirlemesinin ve bunun karlnda idari cezalar ngrmesinin, kamu yararn salamaya ynelik olduu anlalmaktadr.
Kamu yarar amacn gerekletirmeye ynelik ngrlen ykmllklerin yerine getirilmesini salamak ve yasaklanan fiillerin ilenmesini nlemek iin hangi tr ve lekte idari yaptrm uygulanaca kanun koyucunun takdir yetkisindedir. Kanun koyucunun bu konudaki takdirinin yerindeliinin incelenmesi, anayasal denetimin kapsam dnda kalmaktadr. Bununla birlikte sz konusu takdir yetkisinin anayasal snrlar iinde adalet ve hakkaniyete uygun ekilde kullanlmas, baka bir ifadeyle cezaya konu fiille ceza arasnda gzetilmesi gereken ve hukuk devletinin vazgeilmez bir unsuru olan lllk ilkesinin gzetilmesi gerekir.
Kanun’un 19. maddesinin (1) numaral fkrasnn itiraz konusu blmnde sektrde bir sredir faaliyet gsteren hizmet salayclar bakmndan bir nceki takvim ylndaki net satlarnn yzde ne kadar idari para cezasnn uygulanmas ngrlmtr. Sz konusu cezann hesaplanmasnda her bir hizmet salaycs iin bir nceki takvim ylnda gerekletirdii kendi net satlarnn esas alnmas, cezada st snrn ngrlmesi ve cezann nispi olarak belirlenmesi suretiyle failin ekonomik durumunun, kusurunun, ilenen fiilin hakszlk derecesinin gznnde bulundurulmasna ve failin durumunun dikkate alnarak cezann kiiselletirilmesine imkan saland anlalmaktadr. Ayrca yzdelik olarak gsterilen ceza oranlarnn mali ynden kiilere ar klfet ykleyecek parasal miktarlara tekabl edecek boyutlarda belirlenmedii de gzetildiinde kuraln lllk ilkesine aykr bir ynnn bulunmad sonucuna varlmtr (benzer yndeki deerlendirme iin bkz. AYM, E.2011/119, K.2012/33, 1/3/2012).
Dier yandan anlan maddenin (2) numaral fkrasnn itiraz konusu blmnde ise faaliyete yeni balam hizmet salayclar bakmndan uygulanacak idari para cezalar iin alt ve st snrlar gsterilmitir. 30/3/2005 tarihli ve 5326 sayl Kabahatler Kanunu’nun 3. maddesinde anlan Kanun’un genel hkmlerinin idari para cezas yaptrmn gerektiren btn fiiller hakknda uygulanaca hkme balanmtr. Dolaysyla itiraz konusu kuralla ngrlen sz konusu idari para cezalarnda da 5326 sayl Kanun’daki genel hkmler uygulanacaktr. Bu balamda anlan Kanun’un 17. maddesinin (2) numaral fkrasnda idari para cezasnn, kanunda alt ve st snr gsterilmek suretiyle belirlendii durumlarda idari para cezasnn miktar belirlenirken ilenen kabahatin hakszlk ierii ile failin kusuru ve ekonomik durumunun birlikte gznnde bulundurulaca hkme balanmtr. Dolaysyla Kurum, hizmet salayclarna verilecek idari para cezasnn alt ve st snrlar iindeki miktarn belirlerken Kabahatler Kanunu’nun 17. maddesinde belirtilen ltlere uymakla ykmldr. Bu itibarla kuralla ngrlen idari para cezalarnn uygulanmasnda da failin durumunun dikkate alarak cezann kiiselletirilmesine imkan saland gzetildiinde kuraln lllk ilkesiyle badamad sylenemez.
Aklanan nedenlerle kurallar Anayasa’nn 2. ve 38. maddelerine aykr deildir. tirazn reddi gerekir.
Esas Says : 2019/110
Karar Says : 2021/85
Karar Tarihi : 11/11/2021
R.G.Tarih-Says : 1/3/202231765
