AYM Bakan Arslan: 15 Temmuz darbe giriimi sonrasnda bireysel bavuru says rekor dzeyde artt
Anayasa Mahkemesi (AYM) Bakan Zht Arslan, “15 Temmuz darbe giriimi sonrasnda bireysel bavuru says rekor dzeyde artt” dedi.
‘Anayasa Mahkemesine Bireysel Bavuruda Yk ve zm nerileri’ sempozyumunda konuan Arslan, AYM’ye 2012 ylndan bu gne kadar toplamda 383 bin bireysel bavuru yapldn syledi.
AYM’ye yaplan bireysel bavuru says bir nceki yla gre yzde 65 artt
Anayasa Mahkemesine yaplan bireysel bavurularn ilk iki ylda 10 bine ulatn belirten Arslan, “Yaklak on yllk bireysel bavuru uygulamasna bakldnda ar bir i ykyle kar karya olunduu grlecektir. Bireysel bavurunun balad 23 Eyll 2012 tarihinden bugne toplam 383 bin civarnda bavuru yaplm, bunlardan yaklak 310 bini karara balanmtr. Bugn itibariyle Mahkememizin nnde 73 binin zerinde derdest bavuru bulunmaktadr. Bavuru saysnn her geen yl artt da bilinmektedir. lk iki yl toplam 10 bin civarnda olan bavuru, 2014 ve 2015 yllarnda yllk 20 bine ykselmitir. 15 Temmuz darbe giriimi sonrasnda bireysel bavuru says rekor dzeyde ykselerek 100 bini amtr. Bu say 2017 ylndan 2021 ylna kadar istikrarl bir ekilde yllk ortalama 40 bin olarak gereklemitir. Dorusu geen yln bana kadar gelen bavurular karlama durumundaydk. Dahas 2020’de gelen 40 bin bavuruya karlk 45 binin zerinde bavuruyu sonulandrmtk. Ayn sayda bavuruyu 2021 ylnda da sonulandrdk. Ancak bu kez yaplan bavuru says bir nceki yla gre yzde 65 artarak 66 bin 121 olarak gereklemitir. Bu artn en nemli sebebi geen yln bandan itibaren younlaan uzun yarglama ikayetleridir” diye konutu.
ykyle etkili mcadelenin sadece Anayasa Mahkemesinin elverili enstrmanlar kullanmasyla zlebilecek bir mesele olmadna deinen Arslan, ” ykyle mcadelede belli lde avantajl olduumuzu, zellikle Avrupa nsan Haklar Mahkemesi’nin (AHM) tecrbelerden yararlandmz belirtmek isterim. Bu balamda liste usul kabul edilemezlik kararlar (LUK) ve pilot karar yntemi gibi tedbirler uygulanarak i yknn azaltlmas amalanmaktadr. Belirtmek gerekir ki, i ykyle etkili mcadele sadece Anayasa Mahkemesinin elverili enstrmanlar kullanmasyla zlebilecek bir mesele deildir. Bunun yannda yaplan bavuru saysnn azaltlmasna ynelik tedbirlerin alnmas gerekmektedir. Bunlarn bir ksm yasama organ, dier bir ksm da idari ve yargsal merciler tarafndan alnmas gereken tedbirlerdir. Bireysel bavuruyu hukuk sistemimize kazandran yasama organnn i ykyle mcadeleye iki trl katk yapabilecei sylenebilir. Birincisi bireysel bavurunun ileyiine ynelik gerekli yasal deiikliklerin yaplmasdr. Bu kapsamda yasal bir deiiklikle ‘anayasal nem’ dier lkelerde olduu gibi, mstakil bir kabul edilemezlik kriteri olarak kabul edilmelidir” ifadelerini kulland.
Anayasa Mahkemesinin zel hayata sayg hakk, mlkiyet hakk, ifade hrriyeti gibi temel hak ve zgrlkler ynnden sadece yeterli gereke olmamas sebebiyle verdii ok sayda ihlal karar bulunduunu hatrlatan Arslan szlerini yle srdrd:
“Kii zgrl ve gvenlii hakkn ele alalm. Anayasa Mahkemesi bu hakkn ihlal edildiine dair ikayetlerde somut olayn kendine zg artlarna gre farkl sonulara ulaabilmekle birlikte birtakm ilkeler belirlemitir. Buna gre tutuklamaya ancak su ilendiine dair kuvvetli belirtinin bulunmas, kiinin kamas ya da delilleri deitirmesi gibi tutmay zorunlu klan nedenlerin varl halinde bavurulabilir. Ayrca ‘tutuklama tedbirinin isnat edilen suun nemi ve uygulanacak olan yaptrmn arl karsnda ll olmas’ gerekmektedir. Anayasa Mahkemesinin tutuklamaya ilikin kararlar tutuklamann istisnai bir tedbir olduunu, bu sebeple cezalandrmaya dnmemesi gerektiini gstermektedir. Bu balamda hakimlerin ve mahkemelerin tutuklamaya ilikin bu ilke ve esaslar gzeterek karar vermeleri, bu konuda yaplacak bireysel bavurular ve muhtemel ihlal kararlarn azaltacaktr. Bir baka rnek, gerekeli karar hakkndan verilebilir. Anayasa Mahkemesine gre adil yarglanma hakknn bir gvencesi olan gerekeli karar hakknn bir yandan taraflarn yarglama srasnda ileri srdkleri iddialarnn kurallara uygun ekilde incelenip incelenmediini, dier yandan da demokratik bir toplumda millet adna verilen kararlarn sebeplerini milletin fertlerinin renmesini salama ilevleri bulunmaktadr. Bu kapsamda gerekeli karar hakk, mahkemelerin kararlarnda davann esas sorunlarn incelemesini ve taraflarn davann sonucuna etkili olabilecek iddia ve savunmalarna makul bir gereke ile cevap vermelerini gerektirmektedir. Daha da nemlisi mahkemelerin ilgili ve yeterli gereke oluturmalar adil yarglanma hakknn yannda dier temel hak ve zgrlklerin korunmas bakmndan da nemli bir gvencedir. Nitekim Anayasa Mahkemesinin zel hayata sayg hakk, mlkiyet hakk, ifade hrriyeti gibi temel hak ve zgrlkler ynnden sadece yeterli gereke olmamas sebebiyle verdii ok sayda ihlal karar bulunmaktadr. Bu nedenle derece mahkemelerinin bu ilke ve esaslara dikkat ederek kararlarn gerekelendirmeleri bu konudaki yeni bavurular nleyecektir.”
Sempozyumda konuan Bilkent niversitesi Mtevelli Heyeti Bakan Prof. Dr. Glsev Kale ise AYM’nin Trkiye’deki tm vatandalarn temel hak ve zgrlklerinin korunmas ynnden ok nemli ilevlerinin bulunduunu syleyerek, niversite olarak AYM ile birlikte almaktan byk bir mutluluk duyduunu ifade etti.
